ផ្នែកទី៣
សញ្ញាសម្គាល់ដ៏សំខាន់ៗនៃពួកជំនុំដែលមានសុខភាពល្អ
សញ្ញាសម្គាល់ដ៏សំខាន់ៗនៃពួកជំនុំដែលមានសុខភាពល្អ
ដរាបណាដែលសញ្ញាសម្គាល់ទាំងប្រាំបួនដែលខ្ញុំបានរៀបរាប់នៅក្នុងសៀវភៅនេះគឺត្រឹមត្រូវតាមព្រះគម្ពីរ នោះសញ្ញាសម្គាល់ទាំងនេះនឹងមានអំណាចលើពួកជំនុំរបស់ព្រះគ្រីស្ទ។ ប៉ុន្តែលក្ខណៈខុសប្លែកគ្នារវាងសញ្ញាសម្គាល់ដ៏ចាំបាច់ និងសញ្ញាសម្គាល់ដ៏សំខាន់ គួរតែបានរំឭកយើងថា ការញែកជាបរិសុទ្ធនៅក្នុងជីវិតពួកជំនុំ ក៏ដូចជានៅក្នុងជីវិតបុគ្គលម្នាក់ៗ គឺកើតឡើងបន្តិចម្ដងៗ។ ព្រះជាម្ចាស់ត្រាស់ហៅយើងឲ្យអត់ធ្មត់ជាមួយនឹងពួកជំនុំរបស់យើងដូចដែលទ្រង់ត្រាស់ហៅយើងឲ្យមានការអត់ធ្មត់ក្នុងការចិញ្ចឹមបីបាច់កូនរបស់យើងដែរ។
អ្វីដែលខ្ញុំរាប់ថាសញ្ញាសម្គាល់សំខាន់ គឺមានសារៈសំខាន់មែន ជាពិសេស នៅពេលដែលយើងគិតពីសញ្ញាសម្គាល់នីមួយៗដាច់ដោយឡែកពីគ្នា។ ប៉ុន្តែ បើពួកជំនុំបាត់សញ្ញាសម្គាល់សំខាន់ទាំងនេះ នោះយើងមិនចាំបាច់ចាកចេញពីពួកជំនុំនោះទេ (ប៉ុន្តែពេលខ្លះ ជាល្អបើយើងចេញ)។ ពួកជំនុំដែលគ្មានសញ្ញាសម្គាល់ដ៏សំខាន់ទាំងនេះ ក៏អាចជាកន្លែងដែលយើងត្រូវអធិស្ឋានឲ្យ ជាកន្លែងដែលយើងត្រូវអត់ធ្មត់ និងជាកន្លែងដែលយើងត្រូវបង្ហាញនូវគំរូល្អមួយតាមរយៈជីវិតផ្ទាល់ខ្លួនរបស់យើង។
ប្រសិនបើគ្រូគង្វាលសួរខ្ញុំថា តើគាត់គួរតែអត់ធ្មត់នឹងរចនាសម្ព័ន្ធអ្នកដឹកនាំដែលមិនត្រឹមត្រូវតាមព្រះគម្ពីរយូរប៉ុណ្ណា ឬប្រសិនបើអ្នកជឿម្នាក់សួរខ្ញុំថា តើគាត់គួរតែធ្វើមើលមិនឃើញការដែលពួកជំនុំមិនបានអនុវត្តវិន័យពួកជំនុំយូរប៉ុណ្ណា ឬអ្នកជំនួយម្នាក់ក្នុងពួកជំនុំសួរខ្ញុំថា តើគាត់គួរតែទ្រាំទ្រនឹងតួនាទីសមាជិកដែលគ្មានភាពច្បាស់លាស់យូរប៉ុណ្ណា នោះខ្ញុំប្រហែលជានឹងលើកទឹកចិត្តអ្នកទាំងនោះឲ្យអត់ធ្មត់ អធិស្ឋាន ធ្វើជាគំរូល្អ ស្រឡាញ់ ហើយរង់ចាំសិន។ ការរីកចម្រើនត្រូវការពេលវេលា។ ពួកជំនុំជាមនុស្សដែលព្រះជាម្ចាស់ត្រាស់ហៅយើងឲ្យអត់ទោសឲ្យ លើកទឹកចិត្ត បម្រើ ហើយពេលខ្លះដាស់តឿនដោយចិត្តសុភាព។ លើសពីនោះទៀត ទ្រង់ត្រាស់ហៅយើងឲ្យស្រឡាញ់ថ្នាក់ថ្នមដល់ពួកគេ។
នៅលើលោកនេះមិនមានគ្រីស្ទបរិស័ទគ្រប់លក្ខណ៍ទេ ហើយក៏មិនមានពួកជំនុំដែលគ្រប់លក្ខណ៍ដែរ។ សូម្បីតែពួកជំនុំដែលល្អបំផុតក៏មិនទាន់គ្រប់លក្ខណ៍ដែរ។ ទោះបើពួកជំនុំមានការចាត់ចែងត្រឹមត្រូវ ការអធិប្បាយពេញដោយភាពក្លាហាន ការថ្វាយដោយភាពលះបង់ ការបង្រៀនត្រឹមត្រូវតាមគោលលទ្ធិក៏ដោយ ក៏មិនអាចធានាបានថា ពួកជំនុំនឹងរីកចម្រើននោះដែរ។ ប៉ុន្តែ ពួកជំនុំអាចនឹងមានសុខភាពល្អជាងស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ននេះ។ យើងនឹងមិនដែលទទួលបានជ័យជម្នះទាំងស្រុងលើអំពើបាបនៅក្នុងជីវិតនេះនោះទេ ប៉ុន្តែក្នុងនាមជាកូនដ៏ពិតរបស់ព្រះជាម្ចាស់ យើងនឹងមិនឈប់តយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអំពើបាបនោះឡើយ។ ដូចគ្នានេះដែរ ពួកជំនុំក៏មិនត្រូវឈប់តយុទ្ធដែរ។ គ្រីស្ទបរិស័ទគ្រប់រូប ជាពិសេសគ្រូគង្វាល និងអ្នកដឹកនាំពួកជំនុំ គួរតែទន្ទឹងរង់ចាំ ហើយខំប្រឹងធ្វើការ ដើម្បីនឹងឃើញពួកជំនុំកាន់តែមានសុខភាពល្អ។
ជំពូក៨
សញ្ញាសម្គាល់ដ៏សំខាន់ៗនៃពួកជំនុំដែលមានសុខភាពល្អ៖
ការយល់ពីការក្លាយជាគ្រីស្ទបរិស័ទតាមព្រះគម្ពីរ
នៅក្នុងការប្រជុំលើកដំបូងរបស់ពួកជំនុំខ្ញុំនៅឆ្នាំ១៨៧៨ ពួកជំនុំខ្ញុំបានសម្រេចយកគោលលទ្ធិនៃជំនឿមួយសម្រាប់ពួកជំនុំរបស់ពួកគេ។ ពួកគេបានយកគោលលទ្ធិនៃជំនឿរបស់ ញូវហាំសៀ (New Hampshire Confession of Faith) នៅឆ្នាំ១៨៣៣ មកកែសម្រួលឲ្យវាកាន់តែរឹងមាំជាងមុន។ មាត្រាទី៨ នៃគោលលទ្ធិនៃជំនឿរបស់ពួកគេមានដូចតទៅ៖
យើងជឿថា ការប្រែចិត្ត និងជំនឿ គឺជាតួនាទីដ៏បរិសុទ្ធ ហើយជាព្រះគុណផងដែរដែលយើងមិនអាចបំបែកចេញពីគ្នាបាន។ ហើយព្រះវិញ្ញាណបរិសុទ្ធនៃព្រះជាម្ចាស់ដែលបានធ្វើឲ្យយើងបានកើតជាថ្មី ទ្រង់បានបណ្ដាលឲ្យយើងប្រែចិត្ត ព្រមទាំងមានជំនឿ។ នៅពេលនោះ យើងបានទទួលស្គាល់ទោសកំហុស ស្ថានភាពគ្រោះថ្នាក់ និងភាពមិនអាចជួយខ្លួនឯងបានរបស់យើង។ ហើយយើងក៏ទទួលស្គាល់ថាសេចក្តីសង្គ្រោះមានតែនៅក្នុងព្រះគ្រីស្ទប៉ុណ្ណោះ។ ដូច្នេះ យើងបានបែរទៅរកព្រះជាម្ចាស់ដោយការសោកស្តាយពីកំហុសរបស់យើង ការលន់តួ និងការទូលអង្វរសុំក្តីមេត្តាករុណាពីទ្រង់ ខណៈពេលដែលយើងទទួលស្គាល់ថា ព្រះអម្ចាស់យេស៊ូវគ្រីស្ទ គឺជាហោរា ជាសង្ឃ និងជាសេ្តចរបស់យើង។ ហើយយើងក៏ពឹងផ្អែកលើទ្រង់តែមួយគត់ ដោយជឿជាក់ថា ទ្រង់គឺជាព្រះសង្គ្រោះដ៏ពេញលេញរបស់យើង។
ទោះបើគោលលទ្ធិនៃជំនឿនេះមានអាយុកាលយូរលង់ក៏ដោយ ក៏សេចក្ដីពិតពីព្រះគម្ពីរក្នុងឯកសារនេះនៅតែជាសេចក្ដីពិតដដែល។ យើងអាចកត់សម្គាល់ពួកជំនុំមួយដែលមានសុខភាពល្អបាន តាមរយៈការយល់ពីការក្លាយជាគ្រីស្ទបរិស័ទតាមព្រះគម្ពីរ។
កិច្ចការរបស់យើង
គោលលទ្ធិនៃជំនឿនេះចាប់ផ្ដើមដោយការត្រាស់ហៅនៃព្រះគម្ពីរឲ្យប្រែចិត្ត ហើយជឿ។ នៅពេលដែលព្រះយេស៊ូវបានចាប់ផ្ដើមព័ន្ធកិច្ចដំបូងរបស់ទ្រង់ ទ្រង់បានបង្គាប់ថា «ចូរប្រែចិត្ត ហើយជឿដំណឹងល្អចុះ» (ម៉ាកុស ១:១៥)។ និយាយឲ្យសាមញ្ញទៅ ការក្លាយជាគ្រីស្ទបរិស័ទគឺស្មើគ្នានឹងការប្រែចិត្ត ហើយជឿ។
បន្ទាប់មក គោលលទ្ធិនៃជំនឿនេះបានពណ៌នាបន្ថែមទៀតពីលក្ខណៈនៃការប្រែចិត្ត និងជំនឿ។ គោលលទ្ធិនៃជំនឿនេះរៀបរាប់ថា យើង «បែរ» ទៅរកព្រះជាម្ចាស់ ចេញពីបាបរបស់យើង យើង «ទទួល» ព្រះគ្រីស្ទ ហើយយើង «ពឹងផ្អែក» លើទ្រង់តែមួយអង្គគត់ថា ទ្រង់ជាព្រះអង្គសង្គ្រោះដ៏គ្រប់លក្ខណ៍។ នៅក្នុងព្រះគម្ពីរសញ្ញាថ្មី មានពេញទៅដោយការពណ៌នាពីមនុស្សមានបាបដែលគេបានចាកចេញពីបាបរបស់ខ្លួន ទទួលព្រះគ្រីស្ទ ហើយពឹងផ្អែកលើទ្រង់។ សូមគិតពីប្រវត្តិលោក លេវី ដែលជាអ្នកយកពន្ធ។ គាត់បានលាចេញពីមុខងារជាអ្នកយកពន្ធ ដើម្បីដើរតាមព្រះគ្រីស្ទវិញ។ ឬគិតអំពីរឿងរបស់ស្ត្រីនៅមាត់អណ្ដូង។ ឬគិតពីរឿងរបស់មេទ័ពនៃពួកទីក្រុងរ៉ូម។ ឬគិតពីរឿងលោក ពេត្រុស លោក យ៉ាកុប និងលោក យ៉ូហាន។ ឬគិតពីលោក សុល ដែលជាអ្នកបៀតបៀនគ្រីស្ទបរិស័ទ ហើយក្រោយមកមានឈ្មោះថា ប៉ុល ដែលបានក្លាយជាសាវ័កដល់ពួកសាសន៍ដទៃ។ ព្រះគម្ពីរសញ្ញាថ្មីរៀបរាប់ពីមនុស្សបែបហ្នឹងជាច្រើននាក់ទៀត។ ពួកគេម្នាក់ៗបានបែរទៅរកព្រះយេស៊ូវ ទុកចិត្តទ្រង់ ហើយដើរតាមទ្រង់។ នោះឯងជាការក្លាយជាគ្រីស្ទបរិស័ទ។
ការក្លាយជាគ្រីស្ទបរិស័ទ មិនមែនជាការសូត្រគោលជំនឿ ការអធិស្ឋាន ការសន្ទនា និងការក្លាយជាពួកបស្ចិមប្រទេសនោះទេ។ ហើយការក្លាយជាគ្រីស្ទបរិស័ទក៏មិនមែនជាការឈានដល់វ័យកំណត់ណាមួយ ការចូលរៀននៅថ្នាក់ណាមួយ ឬការឆ្លងកាត់នូវពិធីផ្សេងៗដើម្បីឲ្យក្លាយជាមនុស្សពេញវ័យ ហើយវាក៏មិនមែនកើតឡើងបន្តិចម្ដងៗនោះទេ។ ប៉ុន្តែការក្លាយជាគ្រីស្ទបរិស័ទគឺជាការវិលបែរជីវិតទាំងស្រុងរបស់យើងពីការខំប្រឹងឲ្យបានរាប់ជាសុចរិតដោយខ្លួនឯង មកឯការរាប់ជាសុចរិតតាមរយៈព្រះគ្រីស្ទ ហើយវិលបែរពីការត្រួតត្រាខ្លួនឯង មកឲ្យព្រះជាម្ចាស់សោយរាជ្យ ហើយនិងវិលបែរពីការថ្វាយបង្គំរូបព្រះ មកថ្វាយបង្គំព្រះជាម្ចាស់វិញ។
ការក្លាយជាគ្រីស្ទបរិស័ទគឺជា
កិច្ចការដែលព្រះជាម្ចាស់ធ្វើក្នុងយើង
ប៉ុន្តែ សូមកត់សម្គាល់ពីចំណុចផ្សេងៗដែលគោលលទ្ធិនៃជំនឿនេះបានលើកឡើងផងដែរពីការក្លាយជាគ្រីស្ទបរិស័ទ។ យើងបែរទៅរកព្រះជាម្ចាស់ដោយព្រោះ «យើងបានទទួលស្គាល់ទោសកំហុស ស្ថានភាពគ្រោះថ្នាក់ និងភាពមិនអាចជួយខ្លួនឯងបានរបស់យើង។ ហើយយើងក៏ទទួលស្គាល់ថាសេចក្តីសង្គ្រោះមានតែនៅក្នុងព្រះគ្រីស្ទប៉ុណ្ណោះ»។ តើការនេះកើតឡើងយ៉ាងដូចម្តេច? តើនរណាធ្វើឲ្យយើងទទួលស្គាល់? គឺជា «ព្រះវិញ្ញាណបរិសុទ្ធនៃព្រះជាម្ចាស់ដែលបានធ្វើឲ្យយើងបានកើតជាថ្មី ទ្រង់បានបណ្ដាលឲ្យយើងប្រែចិត្ត ព្រមទាំងមានជំនឿ»។ គោលលទ្ធិនៃជំនឿនេះដកស្រង់ចេញពីខគម្ពីរពីរ ដើម្បីគាំទ្រគំនិតនេះ៖
កាលបានឮសេចក្ដីនោះហើយ នោះគេបាត់មាត់ ក៏ត្រឡប់ជាសរសើរដល់ព្រះវិញថា «ដូច្នេះ ព្រះទ្រង់ក៏ប្រោសប្រទានការប្រែចិត្តដល់ពួកសាសន៍ដទៃ ឲ្យគេមានជីវិតដែរហ្ន៎»។ (កិច្ចការ ១១:១៨)
ដ្បិតគឺដោយព្រះគុណ ដែលអ្នករាល់គ្នាបានសង្គ្រោះដោយសារសេចក្ដីជំនឿ ហើយសេចក្ដីនោះក៏មិនមែនកើតពីអ្នករាល់គ្នាដែរ គឺជាអំណោយទានរបស់ព្រះវិញ។ (អេភេសូរ ២:៨)
ប្រសិនបើយើងយល់ថា យើងក្លាយជាគ្រីស្ទបរិស័ទបានដោយខ្លួនឯង មិនមែនព្រះជាម្ចាស់ជាអ្នកដែលធ្វើឲ្យយើងជាគ្រីស្ទបរិស័ទនោះទេ នោះយើងយល់ពីការក្លាយជាគ្រីស្ទបរិស័ទខុសហើយ។ ប្រាកដណាស់ ការក្លាយជាគ្រីស្ទបរិស័ទ ត្រូវបូករួមជាមួយនឹងសកម្មភាពរបស់យើងក្នុងនោះដែរ ដូចដែលយើងបានពិភាក្សារួចហើយ។ ប៉ុន្តែ ការក្លាយជាគ្រីស្ទបរិស័ទ គឺលើសពីនោះទៅទៀត។ ព្រះគម្ពីរបង្រៀនថា យើងត្រូវតែទទួលចិត្តថ្មី និងគំនិតថ្មីពីព្រះជាម្ចាស់ ហើយវិញ្ញាណរបស់យើងក៏ត្រូវទទួលជីវិតពីទ្រង់ផងដែរ។ យើងមិនអាចធ្វើការទាំងនេះបានដោយខ្លួនឯងនោះទេ។ ការផ្លាស់ប្រែដែលមនុស្សគ្រប់រូបត្រូវការ គឺការផ្លាស់ប្រែដ៏ធំក្រៃលែងដែលមានតែព្រះជាម្ចាស់មួយអង្គប៉ុណ្ណោះដែលអាចធ្វើវាបាន។ ទ្រង់ជាអង្គដែលបានបង្កើតយើងលើកដំបូង ដូច្នេះមានតែទ្រង់ទេដែលអាចបង្កើតយើងជាថ្មីម្ដងទៀតបាន។ ទ្រង់បានប្រទានកំណើតពីធម្មជាតិដល់យើង ដូច្នេះមានតែទ្រង់ប៉ុណ្ណោះដែលអាចប្រទានកំណើតថ្មីដល់យើងបាន។ យើងត្រូវការព្រះជាម្ចាស់ធ្វើឲ្យយើងក្លាយជាគ្រីស្ទបរិស័ទ។
លោកគ្រូអធិប្បាយម្នាក់នៅសតវត្សរ៍ទី១៩ ដែលមានឈ្មោះថា ឆាល ស្ពើរជិន (Charles Spurgeon) បាននិទានរឿងមួយពីការដែលគាត់កំពុងតែដើរតាមផ្លូវមួយនៅក្នុងទីក្រុងឡុងដ៍ (London) ហើយនៅពេលនោះមានបុរសស្រវឹងស្រាម្នាក់ដើរមកជិតគាត់ ហើយផ្អែកលើបង្គោលភ្លើងក្បែរនោះ បន្ទាប់មកគាត់បាននិយាយថា «នែ៎! លោក ស្ពើរជិន ខ្ញុំជាម្នាក់ដែលលោកបាននាំឲ្យក្លាយជាគ្រីស្ទបរិស័ទ!»។
លោក ស្ពើរជិន បានឆ្លើយតបថា «ប្រាកដណាស់ លោកជាអ្នកជឿតាមខ្ញុំមែន ពីព្រោះមើលទៅលោកមិនមែនជាអ្នកជឿតាមព្រះអម្ចាស់នោះទេ!»។
ផលផ្លែល្អ និងមិនល្អ
នៅពេលដែលពួកជំនុំយល់ខុសពីសេចក្តីបង្រៀនរបស់ព្រះគម្ពីរ ស្តីពីការក្លាយជាគ្រីស្ទបរិស័ទ នោះពួកជំនុំងាយនឹងមានសមាជិកដែលរាប់ខ្លួនថា ជាអ្នកដែលបានថ្វាយខ្លួន ប៉ុន្តែអ្នកទាំងនោះមិនមានការផ្លាស់ប្រែដ៏ជាក់លាក់ដូចដែលព្រះគម្ពីរបានចែងពីការក្លាយជាគ្រីស្ទបរិស័ទដ៏ពិតនោះទេ។
នៅពេលមនុស្សក្លាយជាគ្រីស្ទបរិស័ទពិតប្រាកដ នោះអ្នកខ្លះមានបទពិសោធន៍ពុះកញ្ជ្រោលខាងឯអារម្មណ៍ ប៉ុន្តែអ្នកខ្លះអត់មាននោះទេ។ ប៉ុន្តែ អ្វីដែលចាំបាច់នោះគឺ ការមានផលផ្លែជាភស្តុតាង។ តើជីវិតរបស់ពួកជំនុំបានបង្ហាញឲ្យឃើញពីភស្តុតាងនៃការផ្លាស់ប្រែដែរឬទេ? ម្យ៉ាងទៀត តើពួកគេកំពុងតែព្យាយាមដោះនិស្ស័យចាស់ចេញ ហើយពាក់និស្ស័យថ្មីមកវិញដែរឬទេ? តើសមាជិកពួកជំនុំបំណងនឹងប្រឆាំងទាស់នឹងបាបរបស់ពួកគេទេ ទោះបើពួកគេនៅតែចំពប់ដួលក៏ដោយនោះ? តើពួកគេបង្ហាញនូវចំណាប់អារម្មណ៍ថ្មីក្នុងការប្រកបជាមួយនឹងគ្រីស្ទបរិស័ទដទៃទៀតដែរឬទេ? ហើយតើពួកគេបង្ហាញនូវគោលបំណងថ្មីក្នុងការចំណាយពេលជាមួយនឹងអ្នកមិនជឿដែរឬទេ? តើពួកគេកំពុងតែចាប់ផ្តើមឆ្លើយតបទៅនឹងការល្បងល និងការប្រឈមមុខផ្សេងៗដែលខុសប្លែកពីរបៀបដែលពួកគេធ្លាប់ធ្វើ កាលដែលពួកគេមិនទាន់ជាអ្នកជឿដែរឬទេ?
នៅពេលដែលពួកជំនុំយល់បានត្រឹមត្រូវពីការក្លាយជាគ្រីស្ទបរិស័ទ នោះពួកគេនឹងបង្ហាញវាឲ្យឃើញមិនគ្រាន់តែនៅក្នុងសេចក្តីអធិប្បាយប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែពួកគេនឹងបង្ហាញវាឲ្យឃើញនៅក្នុងសេចក្តីតម្រូវរបស់ពួកជំនុំសម្រាប់ពិធីបុណ្យជ្រមុជទឹក និងពិធីលៀងព្រះអម្ចាស់ទៀតផង។ ពួកជំនុំនឹងកាន់តែប្រុងប្រយ័ត្នក្នុងការធ្វើពិធីទាំងពីរនេះ។ គ្រូគង្វាលនឹងមិនទទួលសម្ពាធក្នុងការធ្វើពិធីបុណ្យជ្រមុជទឹកដល់អ្នកដែលចង់ទទួលពិធីជ្រមុជទឹកយ៉ាងឆាប់រហ័ស និងដោយគ្មានការពិនិត្យពិច័យនោះឡើយ។
នៅពេលដែលពួកជំនុំយល់បានត្រឹមត្រូវពីការក្លាយជាគ្រីស្ទបរិស័ទ នោះវានឹងមានឥទ្ធិពលទៅលើក្តីរំពឹងរបស់ពួកគេចំពោះសមាជិកភាព។ ពួកគេនឹងមិនអនុញ្ញាតមនុស្សថ្មីៗមកធ្វើជាសមាជិកភ្លាមៗនោះទេ។ ប៉ុន្តែ ពួកជំនុំប្រហែលនឹងបើកឲ្យពួកគេចូលរៀនថ្នាក់សមាជិកថ្មី ហើយតម្រូវឲ្យពួកគេចែកចាយពីទីបន្ទាល់របស់ខ្លួន ព្រមទាំងពន្យល់ពីដំណឹងល្អជាដើម។
នៅពេល ដែលពួកជំនុំយល់បានត្រឹមត្រូវពី ការក្លាយជាគ្រីស្ទបរិស័ទ នោះពួកគេនឹងរាប់អំពើបាបរបស់សមាជិកថា ជារឿងធ្ងន់ធ្ងរ។ ពួកគេជួយកែតម្រង់គ្នាពេលនរណាម្នាក់ធ្វើខុស លើកទឹកចិត្តគ្នា និងស្តីបន្ទោសគ្នាម្តងម្កាល។ ចំពោះពួកគេ នេះមិនមានអ្វីប្លែកនោះទេ តែជាគឺជារឿងធម្មតាវិញ។ ពួកគេនឹងអនុវត្តវិន័យពួកជំនុំ ហើយយើងនឹងពិចារណាលើការនេះនៅក្នុងជំពូក១២។
ការយល់ពីអ្វីដែលព្រះគម្ពីរបង្រៀនពីការក្លាយជាគ្រីស្ទបរិស័ទ គឺជាសញ្ញាសម្គាល់ដ៏សំខាន់មួយក្នុងចំណោមសញ្ញាសម្គាល់ជាច្រើនទៀតនៃពួកជំនុំដែលមានសុខភាពល្អ។